مرکز تحقیقات گیاهان دارویی باریج

8 مورد از برترین فواید گیاه و عصاره کنگر فرنگی برای سلامتی

محمد رضا معمارزاده، دکترای شیمی فیزیک، مدیر تحقیق و توسعه

کنگرفرنگی (Cynara cardunculus var. scolymus) سرشار از فیبر، آنتی اکسیدان ها و سایر مواد مغذی است. این گیاه دارویی ممکن است چندین جنبه از سلامت، از جمله سلامت قلب و گوارش را بهبود بخشد.

اگرچه کنگر فرنگی اغلب به عنوان یک سبزی در نظر گرفته می شود ولی به نوعی گیاه دارویی به حساب می آید.

منشا این گیاه سواحل مدیترانه‌ای بوده و برای قرن ها به دلیل خواص دارویی بالقوه آن مورد استفاده قرار گرفته است ( منبع 1 ).

از جمله مزایای سلامتی آن می توان به کاهش سطح قند خون و بهبود سیستم گوارشی، سلامت قلب و سلامت کبد اشاره کرد.

عصاره کنگر فرنگی که حاوی غلظت بالایی از ترکیبات موجود در گیاه است، به طور فزاینده ای به عنوان یک مکمل نیز محبوب است.

 

در اینجا 8 مزیت اصلی کنگر فرنگی و عصاره کنگر فرنگی برای سلامتی آورده شده است.

  1. سرشار از مواد مغذی است

کنگر فرنگی سرشار از مواد مغذی قوی است. در هر فنجان یا 170 گرم کنگر پخته:

  • کالری: 90
  • کربوهیدرات: 20 گرم
  • فیبر: 10 گرم
  • پروتئین: 5 گرم
  • چربی: 0.6 گرم
  • فولات: 34 درصد از ارزش روزانه (DV)
  • مس: 21 درصد DV
  • منیزیم: 15 درصد DV
  • ویتامین C: 12٪ از DV
  • نیاسین: 10 درصد DV
  • ریبوفلاوین: 10 درصد DV
  • پتاسیم: 9 درصد DV
  • فسفر: 9 درصد DV
  • ویتامین 6B: 7 درصد DV

وجود دارد (منبع 2). کنگر فرنگی دارای مقدار چربی پایینی بوده در حالی که سرشار از فیبر، ویتامین، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان است. کنگر فرنگی به خصوص سرشار از فولات و ویتامین C است، همچنین مواد معدنی مهمی مانند منیزیم، فسفر و پتاسیم را تامین می کند ( منبع 2 ). کلاهک‌های خاردار خوشمزه کنگرفرنگی  در هر فنجان پخته شده (170 گرم) تنها 90 کالری و حدود 5 گرم پروتئین دارند که برای یک غذای گیاهی بالاتر از حد متوسط است (منبع 2). کنگر فرنگی همچنین غنی از انواع آنتی‌اکسیدان ها است (منبع 3 و 4).

  1. ممکن است سطح کلسترول را بهبود بخشد

عصاره برگ کنگر فرنگی ممکن است تأثیر مثبتی بر سطح کلسترول داشته باشد .

یک بررسی بزرگ در بیش از 700 نفر نشان داد که مصرف روزانه مکمل عصاره برگ کنگر فرنگی به مدت 5 تا 13 هفته منجر به کاهش کلسترول کل و LDL (کلسترول بد) شد.

( منبع 5 )

بررسی دیگری از 14 مطالعه به این نتیجه رسید که مصرف مکمل کنگر فرنگی می تواند به طور قابل توجهی سطوح تری گلیسیرید، کلسترول تام و کلسترول LDL را کاهش دهد.

( منبع 6 )

علاوه بر این، یک مطالعه حیوانی در سال 2012 کاهش 30 درصدی کلسترول LDL و کاهش 22 درصدی تری گلیسیرید را پس از مصرف منظم عصاره کنگر گزارش کرد ( منبع 7 ).

بر اساس برخی تحقیقات قدیمی تر، عصاره کنگر فرنگی ممکن است به طرق مختلف بر کلسترول تأثیر بگذارد.

اول، کنگر فرنگی حاوی لوتئولین است ، یک آنتی اکسیدان که از تشکیل کلسترول جلوگیری می کند ( منبع 8 ).

دوم، عصاره برگ کنگر فرنگی بدن شما را تشویق می کند تا کلسترول را به طور موثرتری پردازش کند، که منجر به کاهش سطح کلی آن می شود ( منبع 9 ).

  1. ممکن است به تنظیم فشار خون کمک کند

عصاره کنگر فرنگی ممکن است به افراد مبتلا به فشار خون بالا کمک کند .

در واقع، چندین بررسی نشان داده اند که مکمل کنگر فرنگی می تواند فشار خون سیستولیک و دیاستولیک را در افراد مبتلا به فشار خون بالا به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

( منبع 10 و 11)

اینکه چگونه عصاره کنگر فرنگی فشار خون را کاهش می دهد به طور کامل مشخص نشده است.

با این حال، برخی مطالعات قدیمی‌تر در لوله‌های آزمایش و حیوانات نشان می‌دهند که عصاره کنگر فرنگی آنزیم  eNOS، که در اتساع رگ‌های خونی نقش دارد  را تقویت می‌کند.

( منبع 8 و 12)

علاوه بر این، کنگر فرنگی منبع خوبی از پتاسیم است که به تنظیم فشار خون کمک می کند ( منبع 2 و 13).

با این حال، مشخص نیست که آیا مصرف گیاه کنگر فرنگی فواید یکسانی را دارد یا خیر، زیرا عصاره کنگر فرنگی مورد استفاده در این مطالعات بسیار غلیظتر از گیاه است.

  1. ممکن است سلامت کبد را بهبود بخشد

عصاره برگ کنگر فرنگی ممکن است از کبد شما در برابر آسیب محافظت کند و باعث رشد بافت جدید شود ( منبع 14 و  15 ).

همچنین تولید صفرا را افزایش می دهد که به حذف سموم مضر از کبد شما کمک می کند ( منبع 8 ).

در یک مطالعه، عصاره برگ کنگر فرنگی التهاب و مرگ سلول های کبدی را در موش های مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی کاهش داد ( منبع 16 ).

مطالعات روی انسان نیز اثرات مثبتی بر سلامت کبد نشان می دهد .

به عنوان مثال، یک کارآزمایی روی 90 نفر مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی نشان داد که مصرف روزانه 600 میلی گرم عصاره کنگر فرنگی به مدت 2 ماه منجر به بهبود عملکرد کبد می‌شود ( منبع 17 ).

بررسی های دیگر نشان داده اند که مکمل آرتیشو می تواند سطح آنزیم های کبدی را کاهش دهد. افزایش آنزیم های کبدی اغلب نشان دهنده التهاب یا آسیب به کبد است.

( منبع 18 و 19)

با این حال، تحقیقات بیشتری برای تایید نقش عصاره کنگر فرنگی در درمان بیماری کبد مورد نیاز است.

  1. ممکن است سلامت گوارش را بهبود بخشد

باکتری های دوست‌دار روده ، کاهش خطر ابتلا به برخی سرطان های روده، و کاهش ابتلا به یبوست و اسهال و کمک به سلامت سیستم گوارش شما را در بر دارد ( منبع 20 و 21).

کنگر فرنگی حاوی اینولین است، نوعی فیبر که به عنوان یک پری بیوتیک عمل می کند ( منبع 22 ).

در یک مطالعه در سال 2010، مصرف 10 گرم اینولین مشتق شده از کنگر فرنگی منجر به بهبود ترکیب میکروبیوم روده پس از 3 هفته شد ( منبع 23 ).

بر اساس برخی از مطالعات قدیمی تر، عصاره کنگر فرنگی ممکن است علائم سوء هاضمه، مانند نفخ ، حالت تهوع و سوزش سر دل را نیز تسکین دهد ( منبع 24 و 25).

یک مطالعه کوچک نشان داد که مصرف مکمل حاوی زنجبیل و کنگر فرنگی، قبل از غذا ، حرکت غذا را از طریق دستگاه گوارش بهبود می بخشد، که به طور بالقوه می تواند به کاهش سوء‌ هاضمه کمک کند ( منبع 26 ).

با این حال، از آنجایی که مکمل حاوی زنجبیل نیز بود ، مشخص نیست که چه مقدار از این نتایج را می توان به تنهایی به کنگر فرنگی نسبت داد ( منبع 26 ).

  1. ممکن است علائم سندرم روده تحریک پذیر را کاهش دهد

سندرم روده تحریک پذیر (IBS) وضعیتی است که بر سیستم گوارشی شما تأثیر می گذارد و می‌تواند باعث درد معده، اسپاسم گوارشی، اسهال، یبوست و نفخ شود ( منبع 27 ).

در یک مطالعه در افراد مبتلا به IBS ، مصرف روزانه عصاره برگ کنگر فرنگی به مدت 6 هفته به کاهش علائم کمک کرد. علاوه بر این، 96٪ از شرکت کنندگان عصاره را به همان اندازه ( اگر نه بهتر از ) سایر درمان های IBS ، مانند داروهای ضد اسهال و ملین ها موثر ارزیابی کردند ( منبع 28 ).

در مطالعه دیگری در سال 2004 روی 208 فرد مبتلا به IBS ، مصرف روزانه 1 تا 2 کپسول عصاره برگ کنگر فرنگی، به مدت 2 ماه، علائم را تا 26 درصد کاهش داد و کیفیت زندگی را تا 20 درصد بهبود بخشید (منبع 29 ) .

عصاره کنگر فرنگی ممکن است علائم را از راه های مختلفی تسکین دهد.

یک مطالعه حیوانی نشان داد که ترکیبات خاصی در کنگر فرنگی ممکن است دارای خواص ضد‌ اسپاسم باشند، به این معنی که می توانند به توقف اسپاسم عضلانی رایج در IBS کمک کنند ( منبع 30 ).

مطالعه دیگری در سال 2010 نشان داد که پری بیوتیک های موجود در کنگر فرنگی می تواند با بهبود ترکیب میکروبیوم روده از سلامت روده حمایت کند ( منبع 23 ).

در حالی که عصاره آرتیشو برای درمان علائم IBS امیدوارکننده به نظر می رسد، مطالعات با کیفیت بالا و بیشتری در  انسان مورد نیاز است.

  1. ممکن است به کاهش قند خون کمک کند

کنگر فرنگی و عصاره برگ آرتیشو ممکن است به کاهش سطح قند خون کمک کند .

در واقع، یک مطالعه حیوانی نشان داد که ترکیبات خاصی در کنگر فرنگی می تواند قند خون را کاهش دهد و سطح کلسترول و تری گلیسیرید را در موش ها بهبود بخشد، که می تواند به دلیل اثرات آنتی‌اکسیدانی آن باشد ( منبع 31 ).

در مطالعه کوچک دیگری، مکمل عصاره کنگر فرنگی کنترل قند خون را افزایش داد و چندین جنبه دیگر از سلامت متابولیک ؛ مانند سطح کلسترول و اندازه دور کمر را پس از 8 هفته بهبود بخشید (منبع 32).

علاوه بر این، بررسی 9 مطالعه به این نتیجه رسید که کنگر فرنگی و محصولات کنگر فرنگی می توانند به طور قابل توجهی سطح قند خون ناشتا را در انسان کاهش دهند ( منبع 33 ).

با این حال، به خاطر داشته باشید که هنوز تحقیقات بیشتری در مورد اثرات مصرف کنگر فرنگی بر کنترل قند خون مورد نیاز است.

  1. ممکن است اثرات ضد سرطانی داشته باشد

مطالعات حیوانی و آزمایشگاهی نشان می دهد که عصاره کنگر فرنگی رشد سرطان را مختل می کند ( منابع 36-34).

برخی از آنتی اکسیدان ها ؛ از جمله روتین ، کورستین ، سیلیمارین و اسید گالیک  موجود در کنگر فرنگی مسئول این اثرات ضد سرطانی هستند (  منبع 8 ).

با این حال، با وجود این نتایج امیدوارکننده، هیچ مطالعه ای در  انسان  انجام نشده و  تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.

ایمنی و دوز مکمل

مصرف عصاره کنگر فرنگی به طور کلی بی خطر در نظر گرفته می شود و عوارض جانبی کمی گزارش شده است ( منبع 11 و 37).

به طور کلی عصاره کنگر فرنگی برای کودکان و در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی شود، زیرا تحقیقات کافی در مورد ایمنی مصرف آن برای این افراد وجود ندارد ( منبع 37 ).

به طور مشابه، افرادی که دارای بیماری خاصی هستند (از جمله بیماری شدید کبدی یا کلیوی ) نباید از عصاره کنگر فرنگی استفاده کنند مگر اینکه پزشک توصیه کند ( منبع 37 ).

برخی از افراد ممکن است به کنگر فرنگی یا عصاره آرتیشو نیز حساسیت داشته باشند. این خطر ممکن است برای هر کسی که به گیاهانی از یک خانواده، از جمله گل های مروارید، آفتابگردان ، گل داوودی و گل همیشه بهار حساسیت دارد، بیشتر باشد (منبع 38 و 39).

در حال حاضر اطلاعات کافی برای ایجاد دستورالعمل های دوز برای عصاره کنگر فرنگی وجود ندارد.

با این حال، دوزهای معمول عصاره برگ کنگر فرنگی مورد استفاده در تحقیقات انسانی از 50 تا 2700 میلی گرم در روز متغیر است ( منبع 18 ).

اگر مطمئن نیستید که باید عصاره کنگر فرنگی مصرف کنید یا خیر، با پزشک مشورت کنید.

منابع:

  1. Montesano V, Negro D, Sonnante G, Laghetti G, Urbano M. Polyphenolic Compound Variation in Globe Artichoke Cultivars as Affected by Fertilization and Biostimulants Application. Plants (Basel). 2022 Aug 8;11(15):2067.
  2. https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/2345354/nutrients
  3. Carlsen MH, Halvorsen BL, Holte K, Bøhn SK, Dragland S, Sampson L, Willey C, Senoo H, Umezono Y, Sanada C, Barikmo I, Berhe N, Willett WC, Phillips KM, Jacobs DR Jr, Blomhoff R. The total antioxidant content of more than 3100 foods, beverages, spices, herbs and supplements used worldwide. Nutr J. 2010 Jan 22;9:3.
  4. Salekzamani S, Ebrahimi-Mameghani M, Rezazadeh K. The antioxidant activity of artichoke (Cynara scolymus): A systematic review and meta-analysis of animal studies. Phytother Res. 2019 Jan;33(1):55-71.
  5. Sahebkar A, Pirro M, Banach M, Mikhailidis DP, Atkin SL, Cicero AFG. Lipid-lowering activity of artichoke extracts: A systematic review and meta-analysis. Crit Rev Food Sci Nutr. 2018;58(15):2549-2556. doi: 10.1080/10408398.2017.1332572. Epub 2017 Aug 24. PMID: 28609140.
  6. Shahinfar H, Bazshahi E, Amini MR, Payandeh N, Pourreza S, Noruzi Z, Shab-Bidar S. Effects of artichoke leaf extract supplementation or artichoke juice consumption on lipid profile: A systematic review and dose-response meta-analysis of randomized controlled trials. Phytother Res. 2021 Dec;35(12):6607-6623.
  7. Qiang Z, Lee SO, Ye Z, Wu X, Hendrich S. Artichoke extract lowered plasma cholesterol and increased fecal bile acids in Golden Syrian hamsters. Phytother Res. 2012 Jul;26(7):1048-52.
  8. Ben Salem M, Affes H, Ksouda K, Dhouibi R, Sahnoun Z, Hammami S, Zeghal KM. Pharmacological Studies of Artichoke Leaf Extract and Their Health Benefits. Plant Foods Hum Nutr. 2015 Dec;70(4):441-53.
  9. Qiang Z, Lee SO, Ye Z, Wu X, Hendrich S. Artichoke extract lowered plasma cholesterol and increased fecal bile acids in Golden Syrian hamsters. Phytother Res. 2012 Jul;26(7):1048-52.
  10. Moradi M, Sohrabi G, Golbidi M, Yarmohammadi S, Hemati N, Campbell MS, Moradi S, Kermani MAH, Farzaei MH. Effects of artichoke on blood pressure: A systematic review and meta-analysis. Complement Ther Med. 2021 Mar;57:102668.
  11. Amini MR, Sheikhhossein F, Alvani M, Shoura SMS, Sohrabnavi A, Heidarian E, Hekmatdoost A. Anti-hypertensive Effects of Artichoke Supplementation in Adults: A Systematic Review and Dose-response Meta-analysis of Randomized Controlled Trials. Clin Nutr Res. 2022 Jul 26;11(3):214-227.
  12. Li H, Xia N, Brausch I, Yao Y, Förstermann U. Flavonoids from artichoke (Cynara scolymus L.) up-regulate endothelial-type nitric-oxide synthase gene expression in human endothelial cells. J Pharmacol Exp Ther. 2004 Sep;310(3):926-32.
  13. Elsayed Elgarawany G, Abdou AG, Maher Taie D, Motawea SM. Hepatoprotective effect of artichoke leaf extracts in comparison with silymarin on acetaminophen-induced hepatotoxicity in mice. J Immunoassay Immunochem. 2020;41(1):84-96.
  14. Colak E, Ustuner MC, Tekin N, Colak E, Burukoglu D, Degirmenci I, Gunes HV. The hepatocurative effects of Cynara scolymus L. leaf extract on carbon tetrachloride-induced oxidative stress and hepatic injury in rats. Springerplus. 2016 Feb 29;5:216.
  15. Colak E, Ustuner MC, Tekin N, Colak E, Burukoglu D, Degirmenci I, Gunes HV. The hepatocurative effects of Cynara scolymus L. leaf extract on carbon tetrachloride-induced oxidative stress and hepatic injury in rats. Springerplus. 2016 Feb 29;5:216.
  16. Lee M, Kim D, Park SJ, Kim KS, Park GD, Kim OK, Lee J. Artichoke Extract Directly Suppresses Inflammation and Apoptosis in Hepatocytes During the Development of Non-Alcoholic Fatty Liver Disease. J Med Food. 2021 Oct;24(10):1058-1067.
  17. Panahi Y, Kianpour P, Mohtashami R, Atkin SL, Butler AE, Jafari R, Badeli R, Sahebkar A. Efficacy of artichoke leaf extract in non-alcoholic fatty liver disease: A pilot double-blind randomized controlled trial. Phytother Res. 2018 Jul;32(7):1382-1387.
  18. Amini MR, Sheikhhossein F, Talebyan A, Bazshahi E, Djafari F, Hekmatdoost A. Effects of Artichoke Supplementation on Liver Enzymes: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Clin Nutr Res. 2022 Jul 25;11(3):228-239.
  19. Kamel AM, Farag MA. Therapeutic Potential of Artichoke in the Treatment of Fatty Liver: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Med Food. 2022 Oct;25(10):931-942.
  20. Akbar A, Shreenath AP. High Fiber Diet. [Updated 2022 May 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559033/
  21. Makki K, Deehan EC, Walter J, Bäckhed F. The Impact of Dietary Fiber on Gut Microbiota in Host Health and Disease. Cell Host Microbe. 2018 Jun 13;23(6):705-715.
  22. Zeaiter Z, Regonesi ME, Cavini S, Labra M, Sello G, Di Gennaro P. Extraction and Characterization of Inulin-Type Fructans from Artichoke Wastes and Their Effect on the Growth of Intestinal Bacteria Associated with Health. Biomed Res Int. 2019 Sep 25;2019:1083952.
  23. Costabile A, Kolida S, Klinder A, Gietl E, Bäuerlein M, Frohberg C, Landschütze V, Gibson GR. A double-blind, placebo-controlled, cross-over study to establish the bifidogenic effect of a very-long-chain inulin extracted from globe artichoke (Cynara scolymus) in healthy human subjects. Br J Nutr. 2010 Oct;104(7):1007-17.
  24. Kirchhoff R, Beckers C, Kirchhoff GM, Trinczek-Gärtner H, Petrowicz O, Reimann HJ. Increase in choleresis by means of artichoke extract. Phytomedicine. 1994 Sep;1(2):107-15.
  25. Holtmann G, Adam B, Haag S, Collet W, Grünewald E, Windeck T. Efficacy of artichoke leaf extract in the treatment of patients with functional dyspepsia: a six-week placebo-controlled, double-blind, multicentre trial. Aliment Pharmacol Ther. 2003 Dec;18(11-12):1099-105.
  1. Lazzini S, Polinelli W, Riva A, Morazzoni P, Bombardelli E. The effect of ginger (Zingiber officinalis) and artichoke (Cynara cardunculus) extract supplementation on gastric motility: a pilot randomized study in healthy volunteers. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2016;20(1):146-9.
  2. Patel N, Shackelford K. Irritable Bowel Syndrome. [Updated 2022 Oct 30]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534810/
  3. Walker AF, Middleton RW, Petrowicz O. Artichoke leaf extract reduces symptoms of irritable bowel syndrome in a post-marketing surveillance study. Phytother Res. 2001 Feb;15(1):58-61.
  4. Bundy R, Walker AF, Middleton RW, Marakis G, Booth JC. Artichoke leaf extract reduces symptoms of irritable bowel syndrome and improves quality of life in otherwise healthy volunteers suffering from concomitant dyspepsia: a subset analysis. J Altern Complement Med. 2004 Aug;10(4):667-9.
  5. Emendörfer F, Emendörfer F, Bellato F, Noldin VF, Cechinel-Filho V, Yunes RA, Delle Monache F, Cardozo AM. Antispasmodic activity of fractions and cynaropicrin from Cynara scolymus on guinea-pig ileum. Biol Pharm Bull. 2005 May;28(5):902-4.
  6. Ben Salem M, Ben Abdallah Kolsi R, Dhouibi R, Ksouda K, Charfi S, Yaich M, Hammami S, Sahnoun Z, Zeghal KM, Jamoussi K, Affes H. Protective effects of Cynara scolymus leaves extract on metabolic disorders and oxidative stress in alloxan-diabetic rats. BMC Complement Altern Med. 2017 Jun 19;17(1):328.
  7. Rondanelli M, Riva A, Petrangolini G, Allegrini P, Bernardinelli L, Fazia T, Peroni G, Gasparri C, Nichetti M, Faliva MA, Naso M, Perna S. The Metabolic Effects of CynaraSupplementation in Overweight and Obese Class I Subjects with Newly Detected Impaired Fasting Glycemia: A Double-Blind, Placebo-Controlled, Randomized Clinical Trial. Nutrients. 2020 Oct 28;12(11):3298.
  8. Jalili C, Moradi S, Babaei A, Boozari B, Asbaghi O, Lazaridi AV, Hojjati Kermani MA, Miraghajani M. Effects of Cynara scolymus L. on glycemic indices:A systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Complement Ther Med. 2020 Aug;52:102496. doi: 10.1016/j.ctim.2020.102496. Epub 2020 Jun 29. PMID: 32951745.
  9. Villarini M, Acito M, di Vito R, Vannini S, Dominici L, Fatigoni C, Pagiotti R, Moretti M. Pro-Apoptotic Activity of Artichoke Leaf Extracts in Human HT-29 and RKO Colon Cancer Cells. Int J Environ Res Public Health. 2021 Apr 15;18(8):4166.
  10. Hassabou NF, Farag AF. Anticancer effects induced by artichoke extract in oral squamous carcinoma cell lines. J Egypt Natl Canc Inst. 2020 Apr 5;32(1):17.
  11. Abdel-Moneim A, Ahmed OM, Abd El-Twab SM, Zaky MY, Bakry LN. Prophylactic effects of Cynara scolymus L. leaf and flower hydroethanolic extracts against diethylnitrosamine/acetylaminoflourene-induced lung cancer in Wistar rats. Environ Sci Pollut Res Int. 2021 Aug;28(32):43515-43527.
  12. Ben Salem M, Affes H, Ksouda K, Dhouibi R, Sahnoun Z, Hammami S, Zeghal KM. Pharmacological Studies of Artichoke Leaf Extract and Their Health Benefits. Plant Foods Hum Nutr. 2015 Dec;70(4):441-53.
  13. Samaran Q, Clark E, Dereure O, Sparsa A, Du-Thanh A, Raison-Peyron N. Airborne allergic contact dermatitis caused by artichoke. Contact Dermatitis. 2020 Jun;82(6):395-397. doi: 10.1111/cod.13480. Epub 2020 Feb 28. PMID: 32017132.
  14. Macchia, L., Giliberti, L., Lotti, A. et al.Allergy to pomegranate and artichoke, novel food allergens of the Mediterranean diet. Clin Transl Allergy3 (Suppl 3), P75 (2013).
Post Views: 1,226
3.9 8 رای ها
Article Rating
اشتراک در
اطلاع از
guest

0 Comments
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
0
دوست داریم نظر شما را بدانیم، لطفا دیدگاه خود را بنویسیدx